Niesamowite historie

Autor: Elizabeth Gaskell

Tytuł oryginału: Tales of mystrery and the macabre

Tłumaczenie: Ewa Horodyńska

Wydawnictwo: C&T

Rok wydania: 2014

   Niesamowite historie Elizabeth Gaskell to zbiór pięciu mrocznych, gotyckich opowiadań autorki znanej między innymi z powieści takich jak: Północ południe, Panie z Cranford, Ruth, czy Żony i córki. Autorka udowadnia, że w krótkich formach radzi sobie równie dobrze, co w tych obszerniejszych i znajdziemy tu wszystko za co cenią ją czytelnicy.

   Wszystkie opisywane w opowiadaniach wydarzenia rozgrywają się w dość odludnych ale i malowniczych sceneriach. Czy jest to zapomniany zamek we Francji (Szara dama), czy niewielkie miasteczko i okoliczny dwór Barford (Opowieść dziedzica). Niezależnie jednak od konkretnego miejsca akcji, wszystkie łączy jedno – oddalenie od wielkiego świata i towarzysząca im mroczna atmosfera. Jest to wręcz niezbędne w tego typu opowiadaniach, gdyż buduje klimat grozy i tajemnicy. Autorka wszystkie scenerie opisuje w sposób bardzo sugestywny, co tylko podkreśla wrażenia z lektury.

   Zawarte w zbiorze opowiadania można podzielić na dwie grupy. Znajdziemy tu typowe gotyckie historie, gdzie bohaterowie muszą mierzyć się z ludzką niegodziwością oraz takie, w których swój udział ma pierwiastek nadprzyrodzony. Do pierwszej kategorii należą: Opowieść dziedzica, Klątwa rodu Griffithsów oraz Szara dama, zaś tak modnymi w dziewiętnastym wieku historiami o duchach są Opowieść starej piastunki i Uboga Klaryska. Wszystkim opowieściom towarzyszy idealnie oddany nastrój grozy i niezależnie od tego, czy jej przyczyna jest naturalna czy nadprzyrodzona nie sposób jej nie odczuć.

   W przytoczonych historiach znajdziemy cały szereg interesujących indywiduów. Natrafimy tu na postacie będące ofiarami nikczemności innych bohaterów i ich własnej lekkomyślności. Należą do nich Anna Scherer z opowiadania Szara dama oraz Catherine Hearn z Opowieści dziedzica. O ile o drugiej z nich dowiadujemy się niewiele i informacje o jej dalszym tragicznym losie są dość skąpe, o tyle pierwszą z nich poznajemy bardzo dobrze. Młoda Niemka postanawia walczyć z losem, jaki stał się jej udziałem i możemy podziwiać jej odwagę oraz niezłomność w poszukiwaniu ratunku. Mężowie obydwu kobiet są pod wieloma względami bardzo podobni, choć pan Higgins (Opowieść dziedzica) znajduje w sobie pokłady dobroci i oddania, jakich na próżno szukać u monsieur de la Tourelle. Obydwaj zarysowani są dość jednoznacznie a ich wyraziste, choć mroczne, osobowości mają w sobie zdolność przyciągania czytelnika.

   Kolejną interesująca postacią jest Bridget Fitzgeralt, tytułowa Uboga Klaryska. Mierząc się z żalem i tęsknotą za utraconą córką powoli popada w szaleństwo. Gdy dociera do niej cały tragizm sytuacji do jakiej doprowadziła, odnajduje w sobie ogromne pokłady skruchy i chęć naprawy wyrządzonych krzywd. Równie tragiczny los spotkał pannę Furnivall (Opowieść starej piastunki), porażający w skutkach błąd, jaki popełniła za młodu mści się na niej do końca życia. Najsmutniejsze uczucia budzi jednak postać Owena Griffithsa. Jego losy przypominają nieco grecką tragedię, w której nie sposób uciec od fatum. Podobne skojarzenia budzi cała kompozycja opowiadania Klątwa rodu Griffithsów, wydarzenia powoli i nieubłaganie zmierzają ku tragicznej kulminacji a bohater wręcz mimowolnie z ofiary porywczego i despotycznego ojca staje się katem.

   W niewielkich objętościowo opowiadaniach trudno znaleźć pełne i szczegółowe charakterystyki ich bohaterów, jednak nawet jeśli postacie zostały zarysowane dość powierzchownie, to są na tyle wyraziste, że zawracają an siebie uwagę czytelnika. Ogromna w tym zasługa tego, jak zostali przedstawieni, ponieważ wszyscy są bardzo realni. Ich wady i zalety są ponadczasowe i nietrudno wyobrazić ich sobie współcześnie. Widać w tym ogromny talent Elizabeth Gaskell i jej wielką znajomość natury ludzkiej. Autorka idealnie oddaje wszelkie możliwe rysy charakterów i żadna z jej postaci nie wydaje się nierealna.

   W opowieściach grozy najważniejszy jest nastrój jaki budzą one w czytelniku, wszystkie szczegóły, które sugestywnie oddają ponurą i tajemniczą rzeczywistość. I choć nietrudno znaleźć autorów, którzy radzą sobie lepiej w tej materii (znacznie bardziej sugestywna jest chociażby powieść W kleszczach lęku Henry’ego Jamesa czy Wichrowe wzgórza Emily Bronte), to Elizabeth Gaskell poradziła sobie dobrze. Stworzone scenerie i przedstawione postacie sprawiają odpowiednio mroczne wrażenie, a fabuła opowiadań wciąga, nie pozwalając się oderwać.

   Język jakim posługuje się autorka jest godny uwagi. Niezwykle plastyczny i pełen pięknie skonstruowanych zdań idealnie oddających ducha opowiadań. Niezależnie od tego, czy narracja w opowiadaniach jest pierwszo-, czy trzecioosobowa otrzymujemy niezwykle sugestywny obraz. Mnogość opisów, znacznie przeważających nad dialogami pomaga w kreowaniu mrocznej atmosfery opowieści.

   Niesamowite historie to zbiór pięciu, wartych uwagi opowiadań, w których Elizabeth Gaskell udowodniła, że tworzenie pełnych mroku i tajemnicy opowieści, tak popularnych w epoce, w jakiej żyła, nie stanowiło dla niej żadnego problemu. Przy okazji nadała im głębi, tak charakterystycznej dla jej obszerniejszych i bardziej rozpoznawalnych dzieł. Książka jest prawdziwą gratką dla miłośników pisarki jak również dobrym początkiem do zaznajomienia się z jej dorobkiem literackim.